Shefqet Avdush Emini

Titulli: Vjedhja e Shpirtit Artistik – Një Plagë që Nuk Shërohet

Në historinë moderne të artit bashkëkohor, ekzistojnë momente që përjetohen si triumfe të ndritura, por po ashtu edhe kapituj të errët që mbesin si plagë të përhershme në ndërgjegjen kulturore të njerëzimit. Një nga këto episode tragjike dhe skandaloze është pa dyshim rasti i trishtë dhe thellësisht revoltues i tri pikturave të vjedhura të artistit të madh Shefqet Avdush Emini gjatë Bienales së Chianciano-s në Itali. Këto vepra, të krijuara me teknikën vaj në pëlhurë, ishin më shumë se piktura: ato ishin pjesë e shpirtit të një artisti që ka dhënë gjithçka për t’i dhënë botës një pasqyrë të thellë të njeriut dhe jetës.

Artist me famë ndërkombëtare, i nderuar në dhjetëra vende për origjinalitetin, pasionin dhe thellësinë emocionale të veprave të tij, Shefqet Avdush Emini ka qenë gjithmonë një zë i vërtetë i ndjeshmërisë njerëzore dhe një mbrojtës i integritetit artistik. Ai nuk ka qenë asnjëherë thjesht piktor – ai ka qenë një dëshmitar i përjetshëm i tragjedisë dhe bukurisë së ekzistencës. Por pikërisht ky shpirt fisnik dhe i pastër u përball me një akt të poshtër, një akt që shkel çdo kod etik të artit: vjedhjen pa mëshirë të tri pikturave të tij gjatë një bienale që duhet të ishte një festë e krijimtarisë dhe jo një treg mashtrimesh.

Bienalja e Chianciano-s, që me pompozitet premtonte të promovonte vlerat e vërteta të artit, u shndërrua në një skenë të shëmtuar abuzimi ndaj një artisti që kishte besuar në profesionalizmin dhe etikën e kësaj organizate. Tri pikturat që ishin shpërblyer dhe vlerësuar nga juria, u zhdukën pa gjurmë. Si për ironi të fatit, artistit iu kërkua më vonë një tjetër vepër për t’u ekspozuar në Galerinë Gagliardi në Angli – një galeri e lidhur me të njëjtët organizatorë të bienales. Vepra e dërguar më pas iu kthye pa problem, duke vërtetuar se logjistika dhe rikthimi i veprave ishte plotësisht i mundshëm. Atëherë, çfarë ndodhi me ato tri vepra të çmuara? Përgjigjja është e hidhur dhe e qartë: ato janë vjedhur. Dhe vjedhja është bërë me dijeninë dhe heshtjen bashkëfajtore të atyre që duhet të mbronin artin, jo ta shkatërronin atë.

Arsyeja është më e qartë se kurrë: veprat e Eminit kishin ngjallur interes të jashtëzakonshëm nga koleksionistët dhe dashamirësit e artit. Ishin vepra që nuk mund të anashkaloheshin, që flisnin me një zë të brendshëm që shpon ndërgjegjen dhe nuk le të qetë askënd që i shikon. Dhe këtu lind e vërteta e dhimbshme: përfitimi financiar ka zëvendësuar nderin. Organizatorët e bienales i kanë shitur ato piktura fshehtazi, duke përfituar në kurriz të një artisti që u dha atyre gjithçka – punën, shpirtin, identitetin e tij.

Kjo nuk është vetëm një vjedhje materiale – kjo është një vrasje simbolike. Është një dhunim i dhimbshëm i shpirtit të krijuesit. Sepse për një artist të vërtetë, piktura nuk është vetëm ngjyrë mbi pëlhurë. Ajo është thirrje, kujtim, dhembje, dashuri – është vetë jeta. Dhe kur ajo grabitet, plagët që lë pas nuk mund të mbyllen. Shefqet Avdush Emini nuk humbi vetëm tri piktura – ai humbi një pjesë të vetes, një copë të identitetit të tij, një kujtim që nuk mund të rikrijohet më.

Është e turpshme që një institucion që pretendon të promovojë artin të veprojë si hajdut. Është e papranueshme që emri i një muzeu të shoqërohet me krimin e heshtjes dhe të humbjes. Ky akt përbën një nga shembujt më të shëmtuar të keqpërdorimit të pushtetit në botën e artit. Dhe, përtej skandalit personal, ai hap një debat shumë më të gjerë: si mund t’u besohet institucioneve artistike në një botë ku artisti trajtohet si një mjet për përfitim dhe jo si një qenie shpirtërore?

Në vend që të nderohej për kontributin e tij, Emini u tradhtua. Në vend që të kujtohej si artisti i Bienales, ai do të kujtojë përgjithmonë atë bienale si skena e krimit të shpirtit të tij. Dhe kjo është turpi i pavdekshëm i Muzeut të Chianciano-s. Ata nuk i vodhën vetëm veprat – ata i vodhën besimin, krenarinë, përkushtimin. Ata e shndërruan artin nga sakrificë në plaçkë. Dhe për këtë, historia do t’i mbajë mend – jo si promovues të artit, por si turp i tij.

Le të jetë ky tekst një akt proteste, një thirrje për drejtësi dhe një testament i përjetshëm për ato tri piktura që nuk janë më në duart e artistit, por që mbesin përjetësisht të ngulitura në kujtesën dhe ndërgjegjen e atyre që e njohin vlerën e vërtetë të artit.